Tłumaczenie: Ermal Meta "Finira bene"

To było totalne zaskoczenie. Wyczytałam rano, że wieczorem będzie specjalny majówkowy koncert. Znaczy tradycyjny rzymski koncert na Primo Maggio, ale oczywiście w tej sytuacji w trochę innej formule. Z całą masą gwiazd, wśród nich większością moich ulubieńców. Zasiadłam wiec wieczorem przed Rai3, żeby się zachwycać. I to robiłam. Aż przyszła kolej na Ermala i okazało się, że śpiewa coś, czego nie kojarzę. No to zaczęłam szukać w internecie. I okazało się, że to jego najnowsza piosenka, którą całkiem niespodziewanie wypuścił właśnie tego ranka. Ze słowami idealnie pasującymi do obecnej sytuacji wokół (choć napisanymi jeszcze w styczniu). Trwały kolejne występy, a w mojej zachwyconej głowie narastał pomysł przetłumaczenia tej piosenki. Natychmiast. I tak oto skończyłam przekład prawie równo z koncertem. I mam z tego megafrajdę:) Tekst nie jest specjalnie skomplikowany, piękno utworu niekoniecznie wiąże się ze stopniem trudności słownictwa czy gramatyki. Najważniejsze na ile porusza.

To nie ciemność, to tylko tunele

Ten deszcz miesza twoje i moje łzy

Wiem, że miałbyś ochotę po prostu uciec

Albo wrócić

Wiesz, że nie jest łatwo być samemu na świecie

Że we dwójkę można już zacząć rewolucję

Pomyśl, jak często wzajemnie się ranimy

Ale nie martw się

Skończy się dobrze 

Skończy się dobrze
Skończy się dobrze
Skończy się dobrze

Skończy się dobrze
Skończy się dobrze
Skończy się dobrze

Wiem, że dałeś więcej niż wziąłeś
Że czasami nie myślenie o tym wydaje się jedynym wyjściem

Blizny są łącznikiem z przeszłością

Ale nie martw się

Skończy się dobrze

Skończy się dobrze

Skończy się dobrze

Skończy się dobrze

I to nie twoja wina
Jeśli nie możesz się zdecydować
Czy odejść czy pozostać

Czy zostawić wszystko, tak jak jest

I to nie moja wina
Jeśli potrzebuję wierzyć
Że jest tu ktoś
Kto mnie potrzebuje

Skończy się tak jak powinno

Skończy się, skończy

Skończy się po myśli

Skończy się tak, jak przychodzi

Skończy się skończy, nie będzie trwać wiecznie

Nie martw się

Skończy się skończy skończy

dobrze

dobrze

dobrze

Skończy się dobrze

Dla ciebie i trochę też dla mnie

Skończy się dobrze

Nawet jeśli nie chcesz w to wierzyć

Skończy się dobrze  
Dla nas, którzy nie potrafimy wygrywać

Którzy nie potrafimy wygrywać

Skończy się dobrze

Dla ciebie, co samotnie wychowujesz dzieci

Skończy się dobrze 

Dla ciebie, któremu każde drzwi zamieniają się w mur

Skończy się dobrze

Wiem to, przysięgam ci

Skończy się dobrze 

Skończy się dobrze (dobrze)

Skończy się dobrze (dobrze)

Przysięgam ci, skończy się dobrze

Skończy się dobrze (dobrze)

Skończy się dobrze (dobrze)

Skończy się dobrze (dobrze)

Od Sanremo po Disneya - mashupy Ladyvette

Piątek trzynastego i jeszcze przy szalejącym koronawirusie, więc przymusowe siedzenie w domu. Gotowy przepis na depresję? Niekoniecznie i jednym z ratunków może być posłuchanie i obejrzenie  pań, o których już tu kiedyś pisałam. Ostatnimi czasy Ladyvette zabrały się bowiem za produkcję kolejnych mashupów. Nie rezygnując przy tym  z charakterystycznego dla nich poczucia humoru.  Poza dawką jakże potrzebnego teraz śmiechu można także zaznajomić się z historią włoskiej piosenki (ale też posłuchać jak brzmią np. disneyowe szlagiery we włoskiej wersji :D) 

Od czego by tu zatem zacząć? Hmmm.. może  optymistycznie od zestawu wakacyjnych przebojów:

I na drugą nóżkę przeboje z lat 90.

Rozgrzani? To na lekkie ochłodzenie hity bożonarodzeniowe:

I poprawmy Disneyem:

Za komercyjnie? To trochę chilloutu przy zestawie indie music:

I wracamy do szaleństwa (nb gry video to też pomysł na siedzenie w domu:D)

A na koniec hiciory z grubej rury, czyli z Sanremo:

I jak widać, taką zabawę można sobie zrobić nie wychodząc z domu ;)

Ps. A jak się wam podoba powracający motyw Diego? :D

Tłumaczenie: Diodato "Che vita meravigliosa"

Diodato odkryłam dwa lata temu przy okazji festiwalu w Sanremo. Trochę później przetłumaczyłam jego ówczesną festiwalową propozycję 'Adesso'. A później, no cóż...trochę o nim zapomniałam. Aż kilka dni temu, całkiem przypadkiem trafiłam na YT na jego nową piosenkę. Zachwyciłam się od pierwszego przesłuchania, no i poszło. Odsłuchałam starsze utwory, doczytałam, że wychował się w Taranto (znaczy 'swój', Apulijczyk <3) i że "Che vita meravigliosa" (część ścieżki dźwiękowej do nowego filmu Ozpetka zresztą) zapowiada nowy album Diodato, który to pojawi się na Walentynki. Zatem czekam, czekam niecierpliwie, tymczasem oto tłumaczenie 'Cudownego życia' (tłumaczenie któregoż uświadomiło mi, że to także bardzo moje podejście do życia).

Sai

questa vita mi confonde

coi suoi baci e le sue onde

sbatte forte su di me

vita che ogni giorno mi divori

mi seduci mi abbandoni

nelle stanze di un hotel

Tra le cose non fatte per poi non doversi pentire

le promesse lasciate sfuggire soltanto a metà

mentre pensi che questo non vivere sia già morire

chiudi gli occhi lasciando un sospiro alla notte che va

Ah che vita meravigliosa

questa vita dolorosa, seducente, miracolosa

vita che mi spingi in mezzo al mare

mi fai piangere e ballare come un pazzo insieme a te

Sì avrei potuto andare al trove

non dar fuoco a ogni emozione

affezionarmi ad un cliché

ma sei la vita che ora ho scelto

e di questo non mi pento

anche quando si alza il vento

E mi perdo nel vortice di ogni tua folle passione

tra i profumi dei fiori che posi qui dento di me

mi fai bere i tuoi baci affinchè io poi possa arrivare

dentro l'ultima notte d'estate ubriaco ad urlare

Ah che vita meravigliosa

questa vita dolorosa, seducente, miracolosa

vita che mi spingi in mezzo al mare

mi fai piangere e ballare come un pazzo insieme a te

Ah che vita meravigliosa

questa vita dolorosa, seducente, miracolosa

vita che mi spingi in mezzo al mare

mi fai piangere e ballare come un pazzo insieme a te

E non vorrei mai lasciarti finire

no non vorrei mai lasciarti finire

https://lyricstranslate.com

Wiesz,
to życie miesza mi w głowie
Ze swymi falami i pocałunkami
Daje mi solidnie popalić.
Życie, które codziennie mnie pochłania,
Uwodzi mnie i porzuca
W hotelowych pokojach.

Pomiędzy rzeczami nie zrobionymi, by nie trzeba było ich żałować,
Porzuconymi w połowie obietnicami
Myśląc, że kto nie żyje, już jest martwy
Zamykasz oczy zostawiając swe westchnienia nadchodzącej nocy

Ach, co za wspaniałe życie

To bolesne, uwodzicielskie, cudowne życie

Życie, które popycha mnie w środek morza

Sprawia, że płaczę i tańczę,

Jak wariat, razem z tobą.

Tak, mogłem pójść w inną stronę

Nie zapalać się tak do wszystkiego,

Nie przywiązywać się tak do banałów,

Ale jesteś życiem, jakie wybrałem

I nie żałuję tego,

Nawet, gdy jest bardzo pod wiatr.

I zatracam się w wirze każdej z twych szalonych pasji,

W zapachu kwiatów, które tu we mnie rozścielasz

Sprawiasz, że spijam twe pocałunki dopóki nie skończę

W środku ostatniej nocy lata pijany i krzyczący

Ach, co za wspaniałe życie

To bolesne, uwodzicielskie, cudowne życie

Życie, które popycha mnie w środek morza

Sprawia, że płaczę i tańczę,

Jak wariat, razem z tobą

Ach, co za wspaniałe życie

To bolesne, uwodzicielskie, cudowne życie

Życie, które popycha mnie w środek morza

Sprawia, że płaczę i tańczę,

Jak wariat, razem z tobą.

I nie chciałbym, by się to kiedyś skończyło,

Nie, nie chciałbym, by się to kiedyś skończyło

Ach, co za wspaniałe życie

Ach, co za wspaniałe życie

Ach, co za wspaniałe życie

Ach, co za wspaniałe życie

Ach, co za wspaniałe życie

To bolesne, uwodzicielskie, cudowne życie

Życie, które popycha mnie w środek morza

Sprawia, że płaczę i tańczę,

Jak wariat, razem z tobą

Ps. Tymczasem kolejna piosenka Diodato z nowego albumu, 'Fai rumore', bierze właśnie udział w tegorocznym Sanremo. Po pierwszym usłyszeniu w trakcie festiwalu stwierdziłam, że 'fajna, ale nie dorównuje 'Che vita meravigliosa'.  Starczył jednak jeden dzień, żeby weszła mi do głowy prawie tak samo:D Nie wykluczam zatem popełnienia kolejnego tłumaczenia:P

Museo del Confetto, czyli degustując słodkości w apulijskim muzeum cukierków

Okołoświątecznie zaległa notka o temacie bardzo choinkowym... czyli słodkościach ;D

 

 

Muzeum cukierków w Andrii

 

Wyruszyć na Castel del Monte, dotrzeć do fabryki-muzeum słodkości w Andrii - to mogę tylko ja:D Ale wcale nie  żałuję.  Il Museo del Confetto to naprawdę coś unikatowego, a stosunkowo mało znanego, czyli idealne miejsce dla mnie.  Jak się już dotrze do Andrii to trudno je przegapić, bo znajduje się tuż obok malutkiego centro storico.  Zaraz po wejściu czuje się atmosferę ponad stuletniej historii... te półki, ta kasa....no i ten zapach słodkości z klasą.

 

Ile kosztuje i trwa zwiedzanie Museo del Confetto

Zwiedzanie (z degustacją wybranych produktów firmy!) kosztuje 5 euro. Oczywiście wybrałam oprowadzanie po włosku, ale możliwe jest też po angielsku. 

Salki są tylko trzy (każda tyczy innego aspektu produkcji), zwiedzanie zatem nie trwa jakoś strasznie długo, za to jest rzeczowe i bardzo smakowite. 

 

Część sprzętów używanych kiedyś do produkcji wygląda oczywiście jak narzędzia tortur :D

 

Czego się dowiesz w trakcie zwiedzania muzeum

Poza ogólną historią firmy (obecnie prowadzi ją już czwarte pokolenie rodziny Muccich-Giovannich), poznaniem oferty produktów i technik ich wytwarzania można dowiedzieć się też m.in:
- jaka jest różnica między confetto a dragette (czyli cukierkiem a drażetką),
- dlaczego jeden z produktów firmy okazał się tak niebezpieczny, że w pewnym momencie zakazano jego dalszej produkcji,
- od kogo i z jakim podtekstem lokalne przyszłe panny młode dostawały taki zestaw słodyczy,
- jaki jest związek pomiędzy Fryderykiem II (on jest wszechobecny w Apulii:D) a słodyczami Mucci-Giovanni (lavanda liquore smakują bajecznie!) 

 

 

Wszystkie oglądane słodycze można też kupić

A na koniec, jako że muzeum jest połączone ze sklepem firmowym, można sobie zakupić tyle co prezentowane słodkości do dalszej degustacji w domu - czy też na fajny oryginalny włoski prezent z podróży.  Dostaniemy je w eleganckich gotowych pakietach, ale wszystko można kupić też na wagę.

 

Swoją drogą to bardzo unikatowa koncepcja, żeby zrobić muzeum firmy, która wciąż działa. Cieszę się, że przez przypadek wylądowałam właśnie w tym miejscu (ponoć nie ma przypadków;)) i chętnie tam jeszcze kiedyś wrócę. 

 

Zaproszenie od właścicieli firmy

 

A jeśli moje zachęty to mało posłuchajcie jeszcze jak odwiedzenia swojej rodzinnej firmy zapraszają siostry Mucci:

 

Allora: vieni, assaggia, scoprilo!

Językowy obraz świata: cavatappi czyli korkociąg ;)

Zanim sprawozdania z kolejnych włoskich wojaży (było króciutko ale dość intensywnie) dawno planowana inauguracja nowego cyklu na blogu. Językowy obraz świata to pojęcie, które robi ostatnio furorę w lingwistyce i wcale mnie to nie dziwi, bo to fascynujący temat i wcale nie tylko dla akademickich badaczy. Wystarczy się interesować światem wokół i trochę znać języki, żeby dostrzec że język faktycznie zarówno jest odbiciem rzeczywistości wokół, jak i na ten obraz świata wpływa. 

Chciałabym zatem w tym cyklu trochę to poanalizować na przykładach, głównie włoskich oczywiście.

Zacznę zatem od początku, czyli słowa, które jako pierwsze skłoniło mnie do takiej refleksji :D To słowo to cavatappi, czyli korkociąg.

Dlaczego korkociąg?

To niezwykle istotna rzecz w trakcie pobytu w Italii, a niestety - w odróżnieniu od makinetki (kawiarki) -  nie stanowi niezbędnego wyposażenia każdego włoskiego mieszkania (z powodu to czego często we Włoszech cierpiałam, bo mało jest  podobnie frustrujących rzeczy,  jak kupienie butelki fajnego wina i niemożność jej otworzenia).
Nauczywszy się, jak brzmi to nader pożyteczne słowo po włosku zaczęłam je rozkładać na czynniki pierwsze i porównywać z innymi językami.

Cavatappi, czyli robienie dziury

Wg słownika  Treccani cavatappi to: [comp. di cava(re) e tappo]. - [strumento metallico, costituito da una spirale a vite, con cui si cavano da bottiglie o fiaschi i tappi di sughero] ≈ cavaturaccioli, ⇑ apribottiglie. 

cavare v. tr. [lat. cavare «rendere cavo, incavare scavando» 

Zatem tłumacząc dosłownie na polski byłoby to 'robienie dziury (cavare, od cavo=dziura) w korku (tappo). 

A jak jest w innych europejskich językach?

Zarówno po angielsku, jak po francusku czy niemiecku słowo korkociąg skonstruowane jest podobnie: chodzi tu o coś, za pomocą czego można ciągnąć/wyciągać korek. Nacisk zatem idzie na proces. Czesko-słowacko vyvyrtka też idzie w tym kierunku.  Tymczasem włoska nazwa zwraca uwagę na zupełnie inny element: (z)robienie dziury w korku. Czyli bardziej na efekt, niż na proces sam w sobie. Co zresztą świetnie pasuje do np włoskiego sposobu studiowania, który to opisywałam na tym blogu (brak konieczności chodzenia na zajęcia, można je zmienić do ostatniego momentu, ważne żeby zdać końcowy egzamin - czyli też bardziej nacisk na ostateczny efekt, niż proces). I to jest właśnie ów językowy obraz świata - to samo słowo w różnych językach skonstruowane być może z uwzględnieniem charakterystycznego dla danej nacji sposobu postrzegania rzeczywistości.
I czyż nie jest to fascynujące?

Tłumaczenie: Francesco Gabbani 'Maledetto amore'

Dzisiaj dowód na to, że najprostszy tekst nie zawsze jest najprostszy do tłumaczenia. Po dwóch poważniejszych tekstach (Fabrizio i Diodato) postanowiłam wziąć się za prościutką piosenkę o nieszczęśliwej (tytuł mówi wręcz o przeklętej) miłości. 'Przestałaś mnie kochać, ale ja ciebie nie. Cierpię i chcę być znów z tobą' itp itd. Banał, czyż nie? Będzie znaczy prosto językowo. Czyli łatwiej do przekładu. A guzik. Okazało się, że przy takim tekście trzeba się dużo bardziej namęczyć, żeby efekt końcowy nie brzmiał totalnie durnie:P Czy mi wyszło? Oceńcie sami.

Piosenka pochodzi z filmu 'L'amore fa male' (czyli 'miłość szkodzi'). Takiego obyczajowego średniaka. Za to utwór cały czas na mojej smartfonowej playliście :)

 

Mija dzień po dniu, godzina za godziną
a ma dusza wciąż pogrążona w melancholii.
Odeszłaś i nie wiem, o co chodzi
z tą przeklęta miłością z tysiącem pytań 'dlaczego',
a czas, wiesz? Wiesz, że leci.

Ale jakąż jesteś udręką, mój skarbie
z przyjemnością, jaką mi przynosisz,
radością, cierpieniem i tyloma kłopotami...

Ale będziemy się znów kochać, aż nas zaboli
i śpiewać o miłości, dokąd będzie nas słychać
i damy tej miłości czas na marzenia.
Ja bez ciebie?
Nie, nie mógłbym dłużej żyć, śmiać się...

Mija dzień po dniu, godzina za godziną,
życie na karuzeli, a serce zawsze gna.
Nie żyw urazy i wróć do mnie,
przeklęta miłość mieniąca się kolorami,
a czas, wiesz? Wiesz, że leci.

Ale jakąż jesteś udręką, mój skarbie
z poczuciem straty, jakie mi przynosisz,
łzami, krwią i tyloma kłopotami...

Ale będziemy się znów kochać, aż nas zaboli
i śpiewać o miłości, dokąd będzie nas słychać
i damy tej miłości czas na marzenia.
Ja bez ciebie?
Nie, nie mógłbym dłużej żyć, śmiać się...

"Gesualdo: śmierć na pięć głosów" - Herzog o 'diabelskim' księciu Venosy

 

Carlo Gesualdo da Venosa - książę niebanalny

 

Dokument Herzoga rozpoczyna się na zamku w Gesualdo, włoskim miasteczku położonym ok. 70 km od Neapolu (w głąb lądu). To w tej rodowej siedzibie Carlo Gesualdo da Venosa (to miasteczko z kolei, słynne także jako miejsce urodzenia Horacego, znajduje się na pograniczu Bazylikaty z Apulią) spędził większość swego życia, tam też komponował swoje madrygały. Bo muzyka była pasją jego życia. Niestety nie dane mu było spokojnie się skupić na jej tworzeniu. Zadecydował jak zwykle przypadek (czy też fatum).  Jego starszy brat Lugi zginął na polowaniu. Po jego śmieci to na Carla spadła rola dziedzica rodu i obowiązek zadbania o jego przedłużenie. Trzeba było zacząć bywać na przyjęciach w Neapolu, no i stosownie się ożenić. Gesualdo nie był zachwycony tymi zmianami w swoim życiu. Zaaranżowano mu małżeństwo z Marią d’Avalos (dla której, mimo jej młodego wieku, miał być już trzecim mężem). Para nie okazała się zbyt dobrana charakterologicznie: on poświęcał żonie i dworowi minimum czasu, najchętniej siedział sam i komponował, ona - pełna temperamentu - rozpoczęła wkrótce romans z Fabrizio Carafą (notabene bratem swego pierwszego męża:P). Tragedia wisiała na włosku i w końcu pewnej nocy w Palazzo San Severo w Neapolu Gesualdo zamordował Marie i Fabrizio. Sąd go uniewinnił (wszak obrona honoru), udało się też uniknąć zemsty rodziny żony, ale Gesualdo zyskał etykietkę szalonego mordercy, która do dziś przesłania jego dokonania muzyczne. Jak można zobaczyć w dokumencie wciąż krążą legendy o tym, iż zamek jest 'opętany' (przez co prawie nikt nie chce tam pracować), krążącym po nim duchu Marii (tę rolę odgrywa w filmie słynna włoska pieśniarka Milva), a w lokalnym szpitalu psychiatrycznym twierdzą, iż mają przypadki pacjentów przekonanych iż są Gesualdo.

 

Madrygały - wyprzedzająca epokę muzyka Gesualdo

 

Tymczasem muzyka Gesualdo - której wiele możemy usłyszeć w dokumencie - zdecydowanie wyprzedzała epokę, w której powstała.  Wprawdzie madrygały (pisane zwykle właśnie na pięć głosów) były formą charakterystyczną dla renesansu, ale te komponowane przez Carla rozsadzały klasyczną ich formułę. Potomek rodu d'Avalos, do którego także dotarł Herzog, na sugestię, iż Carlo brzmi jak dwudziestowieczny kompozytor odpowiada wprawdzie skromnie, że aż tak to nie, ale dziewiętnastowieczny owszem. To chyba niemało jak na szesnastowiecznego wszak twórcę (Gesualdo zmarł w 1613 roku), czyż nie?  Klasę utworów księcia Venosy potwierdzają w filmie Herzoga również włoscy i angielscy muzykolodzy. I jak fakty z życia Gesualdo i stojące za nimi motywy można wciąż różnorodnie interpretować i trudno dotrzeć do 'jedynie słusznej' wersji w tej kwestii, tak prawdę niewątpliwie można znaleźć w jego pełnej skrajnych emocji muzyce. Być może ona najlepiej opisuje  skomplikowane wnętrze niebanalnego księcia. 

Dla italofanów dodatkową - poza włoskim bohaterem i realiami (wszystkimi ważnymi w życiu Gesualdo południowowłoskimi miejscami) - gratką  może być również fakt, iż w filmie zdecydowanie częściej słychać włoski niż angielski ;)

Mnie dzięki dokumentowi Herzoga postać Carlo Gesualdo zafrapowała na tyle, że nawet zaczęła mi się marzyć taka włoska wyprawa jego śladami: od Venosy, przez Gesualdo (gdzie w miejscowej kaplicy klasztoru kapucynów znajduje się jego jedyny portret) aż po Neapol.

Dokument można obejrzeć na YT (z ang. napisami)